Renegades of Funk (Μέρος 1ο)

Το συγκεκριμένο άρθρο δημοσιεύεται πρώτη φόρα. Αρχικά το είχα γράψει με σκοπό να δημοσιευτεί στο Ποπ και Ροκ, σε κάποιο τεύχος του 2009. Ήταν η εποχή που ο Barrack Obama ήταν υποψίος για την Προεδρία των Η.Π.Α. Υπήρξαν αντιρρήσεις τόσο όσον αφορά την "εμπορικότητα" του συγκεκριμένου κειμένου, όσο και το μέγεθός του. Η αλήθεια είναι ότι δεν με ενδιέφερε να προωθήσω τα συμφέροντα διαφόρων εταιρειών, ειδικά σε ένα άρθρο που καταπιάνεται με το συγκεκριμένο θέμα, για το πως εκφράστηκε δηλαδή η Μαύρη Αφύπνιση μέσα από τα Μαύρα Κοινωνικά Κινήματα. Πάντα έβαζα τον εαυτό μου στη θέση του αναγνώστη. Τι θα ήθελα δηλαδή εγώ να διαβάσω. Με ενδιέφερε η πληροφορία πιο πολύ από το μαρκετινγκ. Όσον αφορά το μέγεθος, είχα προτείνει να μπει στο περιοδικό ως ένθετο αφιέρωμα, ή να χωριστεί σε μέρη. Δεν βρήκαμε κάποια μέση λύση ούτε σε αυτό το θέμα. Αποφάσισα λοιπόν να μην το δημοσιεύσω μέχρι σήμερα. Πρόσθεσα κάποιες ακόμα πληροφορίες και το εκδίδω σε μέρη, ώστε να μην σας κουράσω. 

Το εξώφυλλο Renegades of Funk του Afrika Bambaataa
και των Soul Sonic Force

Λίγο καιρό πριν έβλεπα τον Barrack Obama να τραγουδάει το Sweet Home Chicago μαζί με τον Β.Β. King και τους Rolling Stones. Ο Jeff Beck, ο Glary Clark Jr, ο Keb Mo, ο Buddy Guy και πολλοί άλλοι μπλουζίστες τιμούσαν το μήνα της Μαύρης Ιστορίας, παίζοντας blues στο Λευκό Οίκο. Μια ετήσια γιορτή, αφιερωμένη στους Αφρικανούς της διασποράς που την γιορτάζουν σε Αμερική, Καναδά και Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Obama επέλεξε να φωνάξει μερικούς από τους εξέχοντες blues μουσικούς στο Λευκό Οίκο, ενώ δεν παρέλειψε να τραγουδήσει μερικές στροφές από το κλασσικό Blues κομμάτι Sweet Home Chicago. Παλαιότερα σε ένα τηλεοπτικό debate με την Hilary Clinton. Ο δημοσιογράφος του είπε, ότι πολλοί πιστεύουν ότι ο Bill Clinton είναι ο πρώτος μαύρος Πρόεδρος, λόγο των προοδευτικών απόψεών του και τον ρώτησε αν ο ίδιος πιστεύει κάτι τέτοιο. Ο Obama απάντησε ότι δεν συμφωνεί με αυτήν την άποψη μέχρι να τον δει να χορεύει, όπως χορεύουν οι μαύροι. Τι ήταν αυτό που τον υποκίνησε να πει κάτι τέτοιο; Το σίγουρο είναι πως η μουσική τους ενώνει. Και όπως σε κάθε αγώνα απελευθέρωσης υπάρχουν αντάρτες, στο δικό τους αγώνα συναντάμε τους Αντάρτες του Funk.

του Στέλιου Χατζηιωάννου

Στο video clip Renegades of Funk των Rage against the Machine, αφρο-αμερικανοί ηγέτες, καλλιτέχνες, πάστορες και μάρτυρες ξεπετάγονται μέσα από τις επιθετικές νότες και τους φλεγόμενους στίχους του Afrika Bambaataa που ξεστομίζει ο Zack de la Rocha ενώ στο ενδιάμεσο διάφοροι πιτσιρικάδες δίνουν ρεσιτάλ από breakdance χορούς και graffiti. Στο βλέμμα όλων υπάρχει κάτι κοινό, αν και ο καθένας ξεχωριστά εκφράζει μια διαφορετική κοινωνική τάξη. Στο βλέμμα τους υπάρχει αυτό το αίσθημα αδελφικότητας και ενότητας. Τουλάχιστον αυτό είναι το στοιχείο που εισπράττω όταν παρακολουθώ το βίντεο. Πιστεύω ότι είναι το στοιχείο που κάνει τους αγώνες των «κάποτε σκλάβων», ξεχωριστούς. Έδρασαν μεταξύ τους αλληλέγγυα και ίσως για αυτό να φταίει η κοινή ιστορία αν και δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι παρόλα αυτά υπήρξαν και δυνατές συγκρούσεις μέσα στους ίδιους τους, τους κύκλους. Συνέβη δηλαδή ότι συμβαίνει σε κάθε πολιτική διεκδίκηση. Όλοι συμφωνούν στο στόχο αλλά αποτυγχάνουν να συμφωνήσουν σε ένα κοινό τρόπο επίτευξης αυτού του στόχου.

Οι αφρό-αμερικάνοι βίωσαν και βιώνουν ακόμα πολλές φορές, το ρατσισμό σε όλο του το μεγαλείο. Υπήρξαν η κατώτερη τάξη σε μια Αμερική που κυριαρχούνταν από συντηρητικούς λευκούς, ενώ την ίδια στιγμή προσπαθούσε να δώσει μια εικόνα προόδου σε πολλά φυλετικά θέματα, αποτυγχάνοντας ωστόσο να απαλλαγεί από τις συντηρητικές της απόψεις, μέχρι και σήμερα. Κάπου στις αρχές του 1960, οι μαύροι άρχισαν με περισσότερο νεύρο και πείσμα να διεκδικούν τα δικαιώματα τους. Το δικαίωμα καταρχήν του να είναι ίσοι με τους λευκούς και το δικαίωμα να έχουν και τις ίδιες ευκαιρίες όσον αφορά τα οικονομικά θέματα. Αυτή η κινητοποίηση άρχισε να δυναμώνει όλο και περισσότερο, κυρίως μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1960, με την άνοδο ηγετικών μαύρων μορφών όπως ο Martin Luther King, ο Malcolm X, ο Ron Karenga της οργάνωσης Us, καθώς και oι Huey P. Newton και ο Bobby Seale των Black Panthers.

Black is Beautiful

Ο Malcolm X του Έθνους του Ισλάμ και ο Martin Luther King ήταν αυτοί αφύπνισαν την νέα τάξη πραγμάτων. Στη συνέχεια η ίδρυση των Μαύρων Πανθήρων  έδωσε το έναυσμα για την συνειδητοποίηση της ταυτότητας της μαύρης κοινότητας. Η συνειδητοποίηση αυτή ονομάστηκε Black Power και εκφράστηκε μέσα από εξεγέρσεις και διαδηλώσεις, ειρηνικές και βίαιες, καθώς και μέσα από την αφρικανική μόδα και την μαύρη μουσική που τον καιρό εκείνο ξέσπασε τόσο δυναμικά, δρομολογώντας νέα είδη, όρους και κατευθύνσεις που άλλαξαν ριζικά την νοοτροπία μεγάλης μερίδας της αστικής τάξης. Οι Μαύροι Πάνθηρες δεν περιορίστηκαν μονάχα στα λόγια. Πρόσφεραν κοινωνικό έργο, δημιουργώντας οργανώσεις συσσιτίων για τις άπορες οικογένειες και προσπάθησαν να αναβαθμίσουν την εκπαίδευση της μαύρης κοινότητας με σχολές. Με σκοπό και στόχο να μπορέσουν να ακουστούν σε μεγάλο μέρος της νέγρικης κοινότητας που ζούσε στους δρόμους και που πολλοί από αυτούς δεν είχαν πολιτική ταυτότητα ή συνείδηση, οι Μαύροι Πάνθηρες χρησιμοποίησαν ιδιαίτερη γλώσσα, που αρκετές φορές είχε ένα τραχύ χαρακτηρισμό που βοηθούσε όμως στην αφύπνιση των λούμπεν προλετάριων και μαρξιστών αδελφών τους. Ένα παράδειγμα της γλώσσας που χρησιμοποιούσαν υπήρξε μια ομιλία του David Hilliard (μέλος του κινήματος), στο San Francisco, που μίλησε με ύβρεις μπροστά σε έναν κόσμο 200.000 ατόμων που στο τέλος, πολλοί τον γιούχαραν. Παρόλα αυτά, ο Hilliard δεν σταμάτησε αλλά είπε: «Θα σκοτώσουμε αυτόν τον καριόλη τον Nixon». Λίγο μετά συνελήφθη επειδή απείλησε τη ζωή του Προέδρου.

Τα κηρύγματα του Μουσουλμάνου Malcolm X, του Χριστιανού πάστορα Martin Luther King και η άρνηση της Rosa Parks να παραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό στο λεωφορείο ήταν συμβάντα που οδηγούσαν τη χώρα με ταχύτατους ρυθμούς προς αλλαγές πρωτόγνωρες για την αμερικάνικη κοινωνία. Τα 400 χρόνια σκλαβιάς είχαν κάνει πολλούς μαύρους να ντρέπονται για το χρώμα τους, να μισούν τους ίδιους τους, τους εαυτούς και να νιώθουν υπαίτιοι αυτής της κατάστασης. Για πρώτη φορά όμως, το να είσαι μαύρος στην Αμερική είναι ωραίο πράγμα. Τώρα πια οι μαύροι δεν ντρεπόντουσαν για αυτό που γεννήθηκαν, αλλά φώναζαν Black is Beautiful και εξέφραζαν την διαφορετικότητά τους και την αφρικάνική καταγωγή τους απορρίπτοντας τα ίσια λευκά μαλλιά (συνήθεια των μαύρων για να είναι αρεστοί στους λευκούς) και υιοθετώντας Afro-look, υιοθετώντας αφρικανικά ονόματα καθώς και ενδυμασίες αφρικανικών επιρροών. Αυτή η ξαφνική και γρήγορη αντανάκλαση των αφρό-αμερικανών επέδρασε καταλυτικά όχι μόνο στα πολιτικοκοινωνικά φαινόμενα αλλά και στην κουλτούρα.

I’m Black and I’m Proud

Η μουσική άλλαξε. Τα rhythm and blues που τραγουδούν οι James Brown, Ike Turner και Sam Cooke, αποκτούν νέο όνομα. Τώρα εκφράζουν την δυναμική ψυχή, μιας ολόκληρης γενιάς και λέγονται Soul. Το χαρακτηριστικό της Soul μουσικής είναι, ότι είναι αποκλειστικά μαύρη, κάτι που το φέρνει σε αντίθεση με συμβατικές μουσικές που ακούγονται και από λευκά ακροατήρια, όπως η jazz. Η νέα αυτή μουσική αποκάλυψη αντανακλά την διάθεση για αντίσταση και αυτοπροσδιορισμό, ειδικότερα μετά τα μέσα της δεκαετίας του '60. Για πολλούς η μουσική ήταν μια σημαντική διέξοδος πολιτικής έκφρασης. Τα gospel και τα spirituals ήταν τώρα ένα απαρχαιωμένο τελετουργικό μιας παθητικής και άνευρης αντίστασης. Οι νέα γενιά, δεν εκφράζεται με αυτόν τον ήχο αλλά απαιτεί έναν ήχο πιο άμεσο και πιο σχετικό όπως αυτόν, των Last Poets. Οι Last Poets, ιδρυθήκαν στις 19 Μαΐου του 1968 –μέρα γενεθλίων του Malcolm X- και απήγγειλαν ποίηση πάνω από αφρικάνικα drum-beat, γεγονός που τους κάνει, πρωτεργάτες του Hip-Hop. Τα αφρικάνικα και αραβικά ονόματά τους, αντικατοπτρίζουν την επιρροή του μαύρου εθνικισμού, χωρίς να μετέχουν σε βαθιές αναλύσεις. Παρόλα αυτά «πιάνουν» ένα περιθωριοποιημένο κοινό και πάνε ακόμα παραπέρα, με το να του ασκούν κριτική. Το κομμάτι τους Niggas are afraid of the revolution, οι Last Poets, κριτικάρουν όλες τις αλαφρόμυαλες συμπεριφορές και αδυναμίες των ξεπεσμένων μαύρων, όπως ο τζόγος, τα ναρκωτικά και η πορνεία. «Οι μαύροι μοιρολογούν πως φοβούνται την επανάσταση αλλά εν τέλει οι μαύροι είμαι εγώ». Η στενή σχέση των Μαύρων Πανθήρων με τους Last Poets λειτούργησε ως εγκώμιο για το συγκρότημα και αυτό ήταν κάτι που δεν το έκρυβαν. Μάλιστα ο Zayd Shakur (θείος του γνωστού rapper Tupac), υπήρξε σωματοφύλακας του Oyewole (ποιητή του συγκροτήματος). Για την ιστορία να πούμε πως ο Zayd Shakur σκοτώθηκε μετά από συμπλοκή με αστυνομικούς, ενώ η Assata Shakur- επίσης θεία του Tupac, μπαινοέβγαινε στις φυλακές και ζούσε μια μόνιμη ζωή ως φυγάς, λόγω της ανάμειξής της με το κίνημα των Μαύρων Πανθήρων. Αυτά τα οικογενειακά γεγονότα, όπως έχει παραδεχτεί και ο ίδιος ο Tupac, τον έκαναν να αποκτήσει και την καλλιτεχνική ταυτότητα, που εν τέλει είχε. Ο Gil Scott Heron επίσης εμπνέεται από την μουσική τον Last Poets. Κάτι που το έχει δηλώσει και ο ίδιος, ενώ ο μουσικός αντικτυπος των Last Poets στα κομμάτια του είναι φανερός. Όπως για παράδειγμα στο κομμάτι του the Revolution will not be televised, φαίνονται ξεκάθαρα οι μουσικές καταβολές του soul- jazz μουσικού. 

Ο πρώτος δίσκος των Last Poets

Με την άνοδο της μαύρης κουλτούρας στη μουσική, πολλοί ήταν και οι λευκοί που είχαν αρχίσει να κλίνουν προς την κατεύθυνση της soul, των r’n’b και του funk. Μέσα στις τάξεις των Μαύρων Πανθήρων υπήρχαν αρκετοί που εκφραζόντουσαν ακραία, πιστεύοντας πως όλοι οι λευκοί ήταν εχθροί και σατανάδες. Υπήρχαν όμως και οι πιο μετρίων απόψεων, που προσπαθούσαν να μην διαβάλλουν τους λευκούς που ασχολούνταν με μαύρα μουσικά είδη. Μπορούσαν να διακρίνουν δηλαδή ότι οι λευκοί καλλιτέχνες λειτουργούσαν ως εφεδρικοί και βοηθητικοί στις προσπάθειες για ισότητα, ενώ οι πιο μετριοπαθείς Πάνθηρες πρόσεχαν πώς εξέφραζαν τις κριτικές ή τους επαίνους που αφορούσαν αυτούς τους καλλιτέχνες. Καλλιτέχνες όπως ο James Brown και οι Impressions εγκωμιάζουν τους μαύρους χωρίς να αναφέρονται αρνητικά στους λευκούς. Say it Loud, I’m Black and I’m Proud, ούρλιαζε ο Νονός της Soul και το κομμάτι αυτό έγινε ο ύμνος της αστικής κουλτούρας του μαύρου εθνικιστικού κινήματος. Ακόμα και ο James Brown παράτησε τα ίσια μαλλιά, δηλώνοντας κατά αυτό τον τρόπο την αντίθεσή του, στη ρατσιστική νοοτροπία των λευκών.



Rare Earth



Μια από τις πιο γνωστές μπάντες που κάθε άλλο παρά εφεδρικά λειτουργούσαν στη μαύρη μουσική ήταν οι Rare Earth, ένα λευκό funk-rock συγκρότημα, που εξέδωσε το πρώτο δίσκο του το '69. Ονομάστηκαν έτσι από το τίτλο της θυγατρικής της Motown Record την εταιρεία Rare Earth. Αν και πολλοί πιστεύουν ότι οι Rare Earth είναι η μοναδική μπάντα με λευκά μέλη που υπέγραψε με την Motown Record, αυτό είναι κάτι που δεν ισχύει. Υπήρξαν και άλλες μπάντες πριν τους Rare Earth όπως οι Rustix, που οι δουλειές τους είχαν τη σφραγίδα της Motown Records, αλλά δεν κατάφεραν να κάνουν την επιτυχία που είχαν καταφέρει οι Rare Earth. Μια λευκή μπάντα που κατάφερε να προωθήσει το μαύρο μουσικό στυλ αρκετά δυναμικά και πειστικά, κάνοντας συνέχεια επιτυχίες και έχοντας αρκετά δυνατές και ποιοτικές παραγωγές.

Gil Scott Heron

Ο χαμηλός αυτοσεβασμός των αφρό-αμερικανών ήταν πια παρελθόν. Οι μαύροι τώρα είχαν αναπτύξει όχι μόνο πολιτική, κοινωνική αλλά και πολιτιστική συνείδηση ή κουλτούρα αν θέλετε. Υπήρχε μια αίσθηση αλλαγής. Οι έγχρωμοι μέχρι τότε. δεν είχαν δικαιώματα σε μια χώρα που έχτισαν με τα χέρια τους, σαν σκλάβοι. Από τη μία οι λευκοί τους έταζαν πολιτικά δικαιώματα και το δικαίωμα του να ψηφίζουν, με αντάλλαγμα να πάνε στο πόλεμο του Βιετνάμ, από την άλλη πολλοί άνθρωποι ανεξαρτήτως χρώματος, διαδήλωναν ενάντια στο πόλεμο. Την ίδια στιγμή ο Jimi Hendrix επαναπροσδιορίζει το ροκ, με τον εντυπωσιακότερο τρόπο. Η φλεγόμενη τεχνική του, και το κάψιμο της Stratocaster πάνω στη σκηνή, εντυπωσιάζουν το λευκό επί το πλείστον κοινό του.

Ο Jimi Hendrix καίει την Stratocaster του

Και ίσως για αυτό τον λόγο, οι Μαύροι Πάνθηρες να ήθελαν να εκμεταλλευτούν την εικόνα του Jimi Hendrix μιας και αποτελούσε το μεγαλύτερο σύμβολο της δεκαετίας του ’60, ο Jimi όμως δεν ένιωθε μαύρος, αλλά ένας με όλους. Αρνήθηκε να γίνει μέλος οποιουδήποτε κινήματος. Ο ίδιος παραδέχεται ότι τον απασχολούσε όχι μονάχα πόσοι λευκοί ακροατές υπήρχαν στο κοινό του την ώρα που αυτός έπαιζε αλλά και πόσοι μαύροι ή πόσοι Πορτορικάνοι. Παρόλα αυτά η μαύρη δύναμη εκφραζόταν τώρα από όλο και πιο πολλούς καλλιτέχνες που έπαιζαν όλο και πιο πολλά είδη. Ο Jimi Hendrix αλλά και πολλοί τζαζίστες αρχίζουν και μιλούν για αλλαγές, μέσω της μουσικής τους. Και όμως πολλοί ήταν αυτοί που κατέκριναν όσους δεν συμμετείχαν στα μαύρα κινήματα. Δριμύ κριτική δέχτηκε και η Motown, το προπύργιο της μαύρης μουσικής. Ένας από τους κριτές της υπήρξε ο Petey Greene.

κλικ για συνέχεια  στο δεύτερο μέρος...